20 czerwca 2023 r. odbyło się spotkanie Stowarzyszenia Studiów Strategicznych, składające się z dwóch paneli tematycznych, a także części organizacyjnej będącej jednocześnie walnym zebraniem Członkiń i Członków organizacji.

Wprowadzenia do I panelu, poświęconego tożsamości i zadaniom studiów strategicznych u progu trzeciej fazy ich rozwoju, dokonał prof. dr hab. Roman Kuźniar. Umiejscowił w nim studia strategiczne jako subdyscyplinę na styku trzech dyscyplin naukowych (wg oficjalnej klasyfikacji) – nauk o polityce, nauk o bezpieczeństwie i stosunków międzynarodowych. Podkreślił, że, choć głównym przedmiotem ich zainteresowania pozostaje wykorzystanie siły na rzecz realizacji celów politycznych, to nie mniej istotne są kwestie charakterystyki tejże siły (określenia, co się na nią składa) i jej ograniczeń. Mówca przestrzegł przed nadmiernym rozszerzaniem włączanych w zakres studiów strategicznych obszarów i podkreślił, że wielkim wyzwaniem pozostają związki z państwem (mimo istnienia państw astrategicznych) i praktyką strategiczną danego podmiotu. Jako inne istotne obszary zainteresowania badaczy w ramach rzeczonej subdyscypliny prof. Kuźniar wskazał m.in.: możliwości wykreowania kultury strategicznej, analizowanie otoczenia pod kątem zagrożeń, porządek międzynarodowy oraz układy sił (regionalne i globalny).

Jako kolejny mówca w ramach I panelu głos zabrał prof. dr hab. Bolesław Balcerowicz. W swoim wystąpieniu dokonał interpretacji istoty studiów strategicznych przez pryzmat sztuki wojennej. Podkreślił ciągłość jej prawideł (stwierdzając, za L. Freedmanem, iż stanowi ona „uderzającą” cechę sztuki wojennej) – uznał zasady tejże sztuki za odwieczne, podczas gdy zmienia się natura samych wojen i stosowanego instrumentarium walki. Stwierdził, opierając się na stosownych przykładach empirycznych, że ani pojawienie się broni jądrowej, ani Rewolucja w dziedzinie wojskowości (RMA) i interwencje zbrojne Zachodu, ani praktyka kluczowych pozimnowojennych konfliktów zbrojnych, na czele z obecną fazą wojny w Ukrainie, nie unieważniły zasad sztuki wojennej, a jedynie potwierdziły ich stałość.

Następnie głos zabrała dr hab. Agata Włodkowska, prof. ucz., proponując nieco szersze niż wyłącznie polityczno-wojskowe spojrzenie na studia strategiczne. Mówczyni podkreśliła nieodzowność interdyscyplinarnego ich tematyki, szeroko uwzględniającego także aspekty niemilitarne, w tym m.in.: język mówienia o sile czy wojnie, ujęcia alternatywne (w szczególności feministyczne), technologie (takie jak roboty, drony czy sztuczna inteligencja) i ich szeroko rozumiany wpływ na społeczeństwo, czy też pandemie. Prof. Włodkowska wskazała również na doniosłość i złożoność pojęcia kultury strategicznej.

Głosy w dyskusji po I panelu dotyczyły m.in. podstawowych kategorii studiów strategicznych i ich rozumienia, w szczególności siły i przemocy, a także roli i znaczenia studiów strategicznych w kontekście możliwego przełożenia formułowanych w ich ramach dyrektyw na język praktyki politycznej.

—

Zadaniem drugiego panelu – moderowanego przez dra hab. Andrzeja Szeptyckiego, prof. ucz. – była interpretacja wojny w Ukrainie w kategoriach studiów strategicznych. W pierwszej kolejności głos zabrał prof. dr hab. Stanisław Koziej, odczytując tę wojnę jako element szerszego zjawiska, nazwanego przezeń „II zimną wojną”, stanowiącego konfrontację polityczną USA i Rosji jako dwóch mocarstw mających zdolność do wzajemnego zniszczenia. W tym kontekście podkreślił, że wojna w Ukrainie nie jest celem samym w sobie, ale elementem konfrontacji Rosji z Zachodem. Za najważniejszą różnicę w stosunku do rywalizacji międzyblokowej w latach 1945-1991 uznał koncentrację na zróżnicowanych działaniach poniżej progu wojny, z możliwością wystąpienia wojny ograniczonej między zaangażowanymi stronami. Mówca przedstawił również wnioski płynące z postawy Rosji i NATO podczas trwającej wojny z punktu widzenia realizacji ich celów strategicznych, m.in. związane z rosyjskimi groźbami użycia broni jądrowej.

Jako kolejny w panelu głos zabrał dr hab. Aleksander Głogowski, prof. ucz. Dokonał analizy przypadku Pakistanu i postawy tego państwa w świetle wojny w Ukrainie, co umożliwić miało sformułowanie wniosków dotyczących polityki państw „niezachodnich” przy okazji tej wojny. Prof. Głogowski zwrócił uwagę na: politykę balancingu ze strony Islamabadu, silnie antyamerykańskie nastroje społeczne i ich polityczne implikacje, mniejszą skłonność do współpracy z Rosją (mimo dostrzegalnej wcześniej tendencji odwrotnej) w świetle jej niepowodzeń na froncie oraz nieuchronność bliskiej współpracy z Chinami.

Ostatnim mówcą w panelu był dr Filip Bryjka, który umieścił działania wojenne Rosji w Ukrainie w spektrum teorii wojen zastępczych, rozpatrując m.in., czy uprawnione jest traktowanie w ten sposób konfliktu będącego przedmiotem dyskusji.

Głosy w dyskusji koncentrowały się przede wszystkim na ocenie działań Rosji i Zachodu z perspektywy realizacji ich celów strategicznych, dyskursie o wojnie w Ukrainie poza euroatlantyckim kręgiem cywilizacyjnym oraz znaczeniu czynnika aksjologicznego w świetle tejże wojny.

—

Trzecia część spotkania stanowiła walne zebranie Członkiń i Członków Stowarzyszenia Studiów Strategicznych. Głównym jego celem był wybór Zarządu na kadencję lat 2023-2026, w którego składzie znaleźli się:

– prof. dr hab. Roman Kuźniar,

– prof. dr hab. Bolesław Balcerowicz,

– dr hab. Agata Włodkowska, prof. ucz.,

– dr hab. Aleksander Głogowski, prof. ucz.,

– dr Piotr Śledź.

Po wyborze Zarządu przeprowadzono dyskusję programową poświęconą planom działalności Stowarzyszenia w najbliższej przyszłości.